साँफेबगर ।
अछाम जिल्लाका विभिन्न स्थानका किसान बँदेलले बाली नष्ट पार्न थाले पछि बाली जोगाउन रात भर जाग्राम बस्न बाध्य भएका छन्। यहाँका किसानले लगाएको बाली जङ्गली बँदेलले सखाप पार्दा रात भर टहरामा जाग्राम बस्न थालेका हुन्। पाक्न तयारी अवस्थामा रहेका अन्न बाली ठूलो सङ्ख्यामा आउने जङ्गली बँदेलले नोक्सान गर्न थाले पछि किसान खेतबारीमा रात बिताउन बाध्य भएका हुन्।
धान, मकै, कोदो, भटमास, तरकारी लगायत खाद्यान्न बालीमा बथानका बथान जङ्गली बँदेलले खाने गरेको स्थानीयले बताएका छन्। ढकारी गाउँपालिका वडा नम्बर ८, स्थानीयवासी कृष्ण प्रसाद उपाध्यायले बँदेलले बाली नोक्सान गरी सखाप पारेको बताउनुभयो। उहाँले भन्नुभयो-“बँदेल धपाउन समूह बनाएर रात भर खेत बारीमा बास बस्छौँ तर, पनि खेती जोगाउन हम्मे-
हम्मे भएको छ।’’ यहाँ स्थित नेत्र प्रसाद जैशी, भोजराज उपाध्याय, पूर्ण जैशी लगायत ५०/६० जना कृषकले लगाएका अन्न बाली बँदेलले नष्ट गरेको जनाईएको छ। अन्न उत्पादन हुने साठीको माझि, देवकोट, दुवाडी, पलामाजि, फोगट्टेन सासेगैरा, पल्साता लगायतका ठाउँमा जङ्गली जनावर बँदेलले अन्न बाली नष्ट गरेको उपाध्यायले बताउनुभयो।
बान्नीगढी जयगढ गाउँपालिका वडा नम्बर १, गाँज्राका रेबन्त खड्का भन्नुहुन्छ,-“न त रातिमा सुत्नु छ न त बाली नै जोगिएको छ, अब त अतिनै गर्न लागि सके। एकातीर बँदेलले आक्रमण गर्छ की भन्ने चिन्ता लाग्ने गरेको छ।’’ खड्काले भन्नुभयो-“जङ्गली जनावरको क्षेतिले गाउँमा बस्ने वातारण नै छैन, खेति नलगाउँ कसरी परिवार पाल्ने? खेति लगाऔँ राति बँदेल र दिउसो बाँदरले खाई दिने धेरै समस्या भोगि रहेका छौँ।’’
किसानको क्षतिको सम्बन्धित निकायले कुनै व्यवस्थापन नगरेको किसानको गुनासो छ। “नत जङ्गली बँदेलको नियन्त्रण तिर चासो छ न त क्षतिको व्यवस्थापनमा स्थानीय सरकारले देखाएका छन्”, मेल्लेख गाउँपालिका वडा नम्बर ८, हात्तिकोटका खम्म सुनारले गुनासो गर्नुभयो। धेरै जसो गाउँ त जङ्गली जनावरले गर्ने क्षेतिका कारण पनि रित्ता भई सकेका छन्, धेरैले तराइँ तिर बसाइँसराई गरि सके बाँकी रहेका पनि बसाइँ सर्ने निस्चित जस्तै छ। सुनारका अनुसार धान बाली जोगाउन रात भर जाग्राम बस्नु परेको छ तर पनि ठुुलो सङ्ख्यामा बँदेलको बथान आउने भएकाले ज्युधनको पनि उतिकै चिन्ता हुन्छ।
जङ्गली बँदेलले बालीमा क्षति पु¥याउन थाले पछि जिल्लाका किसान चिन्तित भएका छन्। आहाराको खोजीमा पछिल्लो समय वनबाट गाउँवस्ती छिर्ने बँदेलको सङ्ख्या बढ्दै गएको छ। बँदेलले धान, स-साना केराका कोथा, हरिया तरकारीका बोट उखेलेर खाने गरेको किसानको गुनासो छ।
“हामीले यिनको आतङ्कले पछिल्ला चार÷पाँच वर्ष यता राम्ररी बाली लिन पाएका छैनौँ” साँफेबगर नगरपालिका वडा नम्बर १०, घुुघुरकोका कम्मान सिंह खड्का भन्नुुहुन्छ,-“अब त यिनकै लागि बाली लगाए जस्तो भएको छ।” यति मात्रै होईन राति बँदेलले सताउने गरेको र दिउसो बाँदरले अन्न बाली खाई दिनाले हैरानी खेप्नु परेको उहाँले बताउनुु भयो।
यी त प्रतिनिधि ठाउँ र घटना मात्रै हुन्। जिल्लाका सबै पालिकामा जङ्गली जनावर बँदेलले अन्न बाली नोक्सान गर्ने गरेको स्थानीयले बताएका छन्। पछिल्लो समयमा यहाँका किसानले रात भर जाग्राम बसेर जङ्गली बँदेल धपाउन बाहेक बाली जोगाउनै अन्य विकल्प छैन। पाकेर घरमा भित्र्याउन तयारी अवस्थामा रहेको अन्न बालीमा बँदेलले क्षति पुर्याउँदा किसान निकै निरास भएका छन्।
अब बँदेल र अन्य जङ्गली जनावर वन्यजन्तु नभएर वस्ती वरपर बसोबास गर्ने जन्तु सरह बनेका संग्राम्तोली सहित अन्य वस्तीका बासिन्दा बताउँछन्। जिल्लाका दश वटै पालिकाका वस्ती वरपर अहिले बँदेलको उत्पातले किसान दिक्क छन्। यिनको नियन्त्रणमा सरकारले पहलकदमी नलिएको किसानको दुखेसो छ।
जङ्गली जनावरले बाली नाली र मानविय क्षेति गरेका निवेदनहरु कार्यालयमा थुप्रै आउने गरेको डिभिजन वन कार्यालय अछामका प्रमुख जनक पाध्याले बताउनुभयो। क्षेतिपूति पाउँ भनेर निवेदन आए पनि क्षेतिपूर्ति दिन रकम भने न्यून मात्रामा आउने गरेको उहाँले बताउनुु भयो। उहाँले भन्नुुभयो-“गत वर्षसम्मको मानवीय क्षति र पश धन गरेर पाँच लाख अपुग रकम आएको छ, अब यो वर्षका लागि कति बजेट हाल्दिने हो निश्चिित छैन।” उहाँका अनुसार कार्यालयबाट भने क्षेतिपूर्तिका लागि पटक-पटक बजेट माग गरिदै आएको छ।
