काठमाण्डौ ।
करीब दुई वर्ष देखि विश्वभर फैलिरहेको कोरोनाको महामारीले सवै वर्ग र समुदायलाई धेरथोर प्रभावित पारेकै छ । त्यसमा पनि १८ वर्षभन्दा कम उमेरका बालबालिकामा कोभिड–१९ को के कस्तो असर परिहेको छ ? नेपालका बालबालिकाको सन्दर्भमा यो प्रश्नको जवाफ पहिल्याउन युनिसेफले शेयरकाष्ट इनिशिएटिभ नेपाल मार्फत डेढ वर्ष अघि देखि गराउदै आएको सर्वेक्षण र अध्ययनको परिणाम हालै सार्वजनिक भएको छ ।
अघिल्लो साता सार्वजनिक गरिएको उक्त अध्ययनअनुसार सन् २०२० देखि सन् २०२१ को नोभेम्वरका बीचमा कोभिड–१९ का कारण ३० प्रतिशतसम्म परिवार गरीबी तर्फ धकेलिने स्थितिमा पुगेका छन् । सिंगो परिवार थप गरीब हुनु भनेको बालबालिकाको लबाइ, खुवाइ र पढाइलगायतका सवै पक्षमा प्रतिकूल असर पर्नु अर्थात् स्वास्थ्य, शारीरिक, सामाजिक र बौद्धिक हिसाबले पनि उनीहरु कमजोर हुनु हो ।
सो अध्ययनले कोरोना महामारीसँगै लागू गरिएको ‘लकडाउन’ले दैनिक कमाइ गरेर गुजरा चलाउनेहरू बढी मारमा परेको देखाएकव् छ । बचत नभएका वा न्यून बचत भएका त्यस्ता परिवारले दैनिक छाक टार्नको निम्ति सरसापट र ऋण लिने र त्यसले पनि धान्न नसकेपछि भएको सम्पत्ति बेच्ने तथा खाना र उपचार आदि कटौती गर्ने गरेको पाइएको छ । उक्त सर्वेक्षणका क्रममा, पैसा नभएकै कारण ‘करीब २१ प्रतिशत परिवारले बिहान–बेलुका पेट भर्नका लागि संघर्ष गर्नु परिरहेको’ बताएका छन् भने ११ प्रतिशले चाहिं आफ्ना बालबालिकाले पहिलेको तुलनामा कम वा थोरै मात्र खान पाइरहेको जानकारी दिएका छन् । कोभिड–१९ र लकडाउनका कारण चर्को ऋणमा डुब्ने र बाँच्नका लागि बाह्य सहयोग आवश्यक पर्नेमा दलित परिवारको संख्या स्वाभाविक रूपमै बढी छ । अनि शारीरिक–बौद्धिक अशक्तता भएका व्यक्तिहरूलाई कोरोना र लकडाउनले अझै बढी मारमा पारेको देखिन्छ ।
महामारीका बाबजुद्ध, बालबालिकाको पढाइलाई लिएर अधिकांश परिवारमा विशेष चासो देखिन्छ । सर्वेक्षणमा समेटिएका करीब ६ हजारमध्ये ८० प्रतिशत परिवार कोभिड–१९ र लकडाउनका कारण आफ्ना बालबालिकाको पढाइ बरबाद भइरहेको ठान्छन् । उनीहरूमध्ये ६० प्रतिशत परिवार पठन–पाठन सुचारु भएको खण्डमा ढुक्कसँग बालबालिकालाई स्कूल पठाउन तयार देखिन्छन् । तथापि, महामारीबाट बँच्ने–बचाउने उपायका सन्दर्भमा विद्यालयहरूको तयारी प्रति धेरै अभिभावक आश्वस्त देखिंदैनन् । उत्तरदातामध्ये ६२ प्रतिशतले आफ्नो बच्चा पढ्ने विद्यालयमा हात धुने सुविधा रहेको बताएका छन् भने विद्यालयमा आवश्यक भौतिक दूरी पालना हुने कुरामा २५ प्रतिशत अभिभावक मात्र सहमत भेटिए ।
सर्वेक्षणमा समेटिएका ८४ प्रतिशत उत्तरदाताले कोरोनाबाट बँच्न नियमित रूपमा मास्क लगाउने गरेको दाबी गरेको पाइन्छ भने सन् २०२१ को नोभेम्बर महीनासम्ममा ७१ प्रतिशतले कोरोनाको खोप लगाएको बताएका थिए ।
